رواق دارالحجه
در راستای توسعه فضاهای سرپوشیده زیارتی و عبادی حرم مطهر، رواق دارالحجه با زیربنای حدود 7000 مترمربع در زیر صحن انقلاب اسلامی که قدیمی‌ترین صحن موجود در سطح اماکن متبرکه است احداث گردیده است.
دسترسی به این رواق از طریق دو ورودی اصلی در بست‌های شیخ طوسی و شیخ حرعاملی میسر خواهد شد. علاوه بر ورودی‌های مذکور، این رواق از طریق رواق‌های دارالاجابه و دارالولایه، گنبد ا... وردیخان و دو ورودی فرعی واقع در صحن انقلاب اسلامی قابل دسترسی می‌باشد.
با توجه به ازدحام جمعیتی که همواره در مناسبت‌های ملی و مذهبی در صحن انقلاب اسلامی شاهد آن هستیم، امید است با بهره‌برداری از این رواق از طریق ورودی‌های اصلی شیخ حرعاملی و شیخ طوسی یک توزیع جمعیتی مناسب داشته، به نحوی که قسمتی از زائران و مجاوران به نسبت تقربی که این رواق نسبت به سایر رواق‌ها دارد در آن، جای گیرند.

رواق دارالحجه دارای 182 ستون به ارتفاع 7 متر می‌باشد که فاصله ستون‌ها از یکدیگر 8 متر است، ضلع جنوبی این رواق در یک طبقه و ضلع شمالی آن در سه طبقه سرداب‌سازی شده است.
کف رواق با سنگ‌هایی به رنگ سفید، کرم و صورتی پوشش یافته است. جداره‌های این رواق با ازاره سنگ و تزئیناتی چون گچبری، آیینه‌کاری، رنگ‌آمیزی پوشش یافته است، همچنین نوع معماری به کار رفته در طاسه‌های سقف حاصل از پنج هنر آیینه‌کاری، طلاکاری، نقره‌کاری، گچبری و رنگ‌آمیزی می‌باشد که در نوع خود بی‌نظیر و چشم‌نواز می‌باشد. با افتتاح و بهره‌برداری از این رواق شاهد یکی از شکیل‌ترین رواق‌های موجود در سطح اماکن متبرکه خواهیم بود و به تناسب نامی که برای این رواق انتخاب شده (دارالحجه)، القاب حضرت مهدی(عج) و اسماء چهارده معصوم (علیهم‌السلام) و حدیث معروف سلسله الذهب و فرازهایی از دعای شریف ندبه و افتتاح با خط خوش و زیبا نوشته و در قالب کتیبه‌هایی بر دیوارهای رواق نصب شده است. این تزئینات به سبک ایرانی ـ اسلامی با تکنیک‌های متفاوت اجرا شده است.
ساخت این رواق در انتهای سال 81 آغاز گردید. در دو ورودی اصلی این رواق از بست شیخ حرعاملی و شیخ طوسی با الهام از نام امام هشتم(علیه‌السلام) دو هشتی طراحی شده که در آینده به شکلی زیبا با تزئینات آیینه‌کاری پوشش داده خواهد شد.
اجرای این رواق به دلیل دسترسی آن از طریق دو ورودی اصلی حرم مطهر (خیابان‌های شیرازی و نواب صفوی) و عبور از زیر سر درهای ساعت و نقاره‌خان صحن انقلاب اسلامی و مجاورت با سازه‌های قدیمی از اهمیت و حساسیت خاصی برخوردار بوده است.
به منظور فراهم کردن دسترسی آسان به این رواق، سردرهای ساعت و نقاره‌خانه صحن انقلاب اسلامی که قدمتی حدود چهارصد ساله و وزن تقریبی هفت هزار تن دارند تحکیم و مقاوم‌سازی و ورودی‌هایی در زیر آنها تعبیه گردید.
این عملیات فنی بسیار پیچیده و با خطرپذیری بسیار بالا بدون کوچک‌ترین حادثه و با دقت و کیفیت مطلوب انجام گردید که در نوع خود در سطح ملی به لحاظ اهمیت و حساسیت کار در این حوزه شاید کم‌نظیر و یا حتی بی‌نظیر بوده است. در طول مدت اجرای عملیات تحکیم و تخریب فضاهای مورد نیاز زیر این سردرها با استفاده ابزار دقیق و تجهیزات رفتارسنجی و هشداردهنده تمامی حرکات احتمالی سازه تحت کنترل بوده است. در ساخت ورودی‌های این رواق، سازمان توانست با توجه به مشکلات عدیده‌ای که پیش روی داشت، با تدابیر صحیح بدون به وجود آمدن خللی در تردد زائران و برگزاری مراسم مذهبی مشکلات را پشت سر نهاده و عملیات اجرایی خود را زودتر از برنامه زمان‌بندی شده به اتمام رساند.
تأمین هوای مطبوع رواق فوق از طریق 8 دستگاه هواساز با ظرفیت کلی حدود 227000 فوت مکعب بر دقیقه تأمین می‌گردد و از طریق فن‌های برگشت، قابل تخلیه از رواق می‌باشد و برای شرایط استثنایی نیز سه دستگاه فن تخلیه به ظرفیت کلی حدود 60000 فوت مکعب بر دقیقه پیش‌بینی شده است که به صورت کنترل هوشمند می‌تواند هوای داخل رواق را مستقیماً به خارج تخلیه نماید.
توزیع هوا به وسیله کانال‌های فلزی از طریق یک تونل زیرزمینی در وسط و دو نیم طبقه تأسیساتی در شمال و جنوب رواق انجام می‌شود. به لحاظ ایجاد حداکثر شرایط ایمنی، تأمین انرژی هواسازها از دو موتورخانه مرکزی قطاع 2 و 4 انجام می‌شود.
رواق دارالحجه و ورودی‌های آن (شیخ طوسی و شیخ حرعاملی) با توجه به طرح بهینه‌سازی شبکه توزیع برق حرم از دو پست برق آزادی و کتابخانه و به صورت کاملاً اضطراری (بدون قطع برق) تغذیه می‌شوند.
بار پیش‌بینی ده برای رواق دارالحجه حدود 250 کیلووات و برای هر کدام از ورودی‌های شیخ طوسی و شیخ حرعاملی حدود 100 کیلووات است. سیستم روشنایی برای رواق و ورودی‌های آن جار لوستر، استفاده شده است.
برای این رواق و فضاهای جانبی مربوطه سیستم اعلام حریق و دوربین‌های مدار بسته در نظر گرفته شده و سیستم صوت آنها به صورت آنالوگ پیش‌بینی شده است. در محل هر یک از ورودی‌های شیخ طوسی و شیخ حرعاملی دو دستگاه پله برقی (مجموعً 4 دستگاه) و در رواق دارالحجه یک دستگاه آسانسور، جهت سهولت در رفت و آمد پیش‌بینی شده است.
از دیگر مزیت‌های این رواق نسبت به سایر رواق‌های موجود در سطح اماکن متبرکه، علاوه بر موقعیت ویژه و تقرب به مرقد و سرداب مطهر و شریف امام، هم راستا بودن جهت زیارت و عبادت می‌باشد، به نحوی که صفوف نمازگزاران پشت سر مبارک امام تشکیل می‌گردد. لازم به ذکر است مدفن دو عالم ربانی شیخ قزوینی (در ضلع جنوبی) و شیخ نخودکی (در ضلع شمالی) در این رواق می‌باشد.
شایان ذکر است تمامی عملیات اجرایی عمرانی و تأسیساتی انجام شده در این رواق به وسیله کارشناسان، مهندسان، معماران، هنرمندان، استادکاران و کارگران متعهد و زحمتکش سازمان عمران و توسعه حریم حرم حضرت رضا(علیه‌السلام) و با حمایت‌ها، پشتیبانی‌های همه جانبه و رهنمودهای مقام منیع تولیت عظمای آستان قدس رضوی، حضرت آیت ا... واعظ طبسی که همواره بر عملکرد روزانه پروژه نظارت عالی و اشراف داشتند و راهبری مدیران ارشد مجموعه به ویژه مساعی، تلاش و پی‌گیری جناب آقای مهندس مهدی عزیزیان، مدیرعامل پیشین سازمان صورت گرفته و همزمان با فرخنده سالروز ولادت با سعادت حضرت مهدی امام صاحب العصر و الزمان عجل الله تعالی فرجه الشریف و روز جهانی مستضعفان در روز یکشنبه مورخ 27/5/1387 مطابق با پانزدهم شعبان المعظم سال 1429 ق به روی مشتاقان حضرتش گشوده خواهد شد.

مشخصات رواق دارالحجه
موقعیت: واقع در زیر صحن انقلاب اسلامی
مساحت: 6799 مترمربع (با احتساب ورودی‌های طرفین 14000 مترمربع)
نما: ترکیب آیینه‌کاری گچ‌بری با رنگ‌آمیزی، طلاکاری و نقره‌کاری
سازه: بتن مسلح
تعداد آسانسور: 1 دستگاه
تعداد پله برقی: 4 دستگاه
دسترسی: از طریق بست شیخ طوسی و شیخ حرعاملی، صحن انقلاب اسلامی، گنبد ا... وردی‌خان و رواق‌های دارالاجابه و دارالولایه
سطح آیینه‌کاری: 8800 مترمربع
سطح سنگ کاری: 8610 مترمربع

ورودی‌های رواق دارالحجه
در راستای توسعه فضاهای سرپوشیده زیارتی ـ عبادی حرم مطهر و احداث رواق دارالحجه در زیر صحن انقلاب اسلامی، به منظور دسترسی به این رواق دو ورودی اصلی در بست‌های شیخ طوسی و شیخ حرعاملی تعبیه گردیده است.

ورودی بست شیخ حرعاملی
ورودی بست شیخ حرعاملی با مساحت 4654 مترمربع (با احتساب فضاهای جانبی آن) در ضلع شرقی اماکن متبرکه، زیر بست شیخ حرعاملی واقع گردیده است که امکان دسترسی زائران را از طریق این بست به رواق دارالحجه میسر می‌سازد. این ورودی بر تعداد 122 ستون استوار گردیده است. به منظور سهولت در تردد زائران دو دستگاه پله برقی دو طرفه به صورت رفت و برگشت در ورودی آن در نظر گرفته شده است.

مساحت ورودی شیخ حرعاملی: 3350 مترمربع
مساحت پست برق: 600 مترمربع
حجم خاک‌برداری: 17000 مترمکعب
وزن آرماتوربندی: 1690 تن
حجم بتن‌ریزی: 8150 مترمکعب

ورودی بست شیخ طوسی
ورودی بست شیخ طوسی با مساحت 3650 مترمربع در ضلع غربی اماکن متبرکه، زیر بست شیخ طوسی واقع گردیده است که امکان دسترسی زائران را از طریق این بست به رواق دارالحجه میسر می‌سازد. این ورودی بر تعداد 93 ستون استوار گردیده است که فاصله محور به محور ستون‌های میانی 10 متر و ستون‌های مجاور سازه‌های موجود (کتابخانه مرکزی، صحن جمهوری اسلامی و...) 333 متر است. به منظور سهولت در تردد زائران دو دستگاه پله برقی به صورت رفت و برگشت در ورودی آن در نظر گرفته شده است.
مساحت ورودی شیخ طوسی: 3650 مترمربع
مساحت فضاهای جنبی (پست برق، اتاق هواساز): 1016 مترمربع
حجم خاک‌برداری: 30960 مترمکعب
وزن آرماتوربندی: 1333 تن
حجم بتن‌ریزی: 13715 مترمکعب

در پایان از خدای بزرگ می خواهم که به مسئولان و دست اندر کاران فرهنگی و مذهبی کشور ما توفیقات این چنینی را در سایر مجالات عنایت و همه شیفتگان به اهل بیت (ع) توفیق زیارت قبور مطهر آن پاکان و پیشوایان معصوم (ع) از جمله امام همام علی بن موسی الرضا (ع) را کرامت فرماید.

تصاویر مربوطه